آزمون خاک
مهم ترین اهداف فعالیت های کشاورزی دستیابی به حداکثر محصول در واحد سطح می باشد. استفاده صحیح و اصولی از کودهای شیمیایی در جهت رسیدن به این هدف غامری ضروری می باشد و توصیه اصولی کودهای شیمیایی مورد نیاز جز با شناخت وضعیت گیاه، خاک و آب میسر نمی باشد. بنابراین کشاورزان و باغداران باید در ابتدا اطلاعات کاملی از کیفیت آب و خاک و وضعیت سبز گیاه از نظر میزان عناصر غذایی موجود داشته باشند تا بتوانند برنامه کودی مناسبی جهت استفاده اصولی از منابع کودی اجرا کنند. نمونه برداری از خاک، برگ و آب و تجزیه آزمایشگاهی آن ها اطلاعات لازم را در اختیار کشاورزان و باغداران قرار می دهد. مسئله حائز اهمیت این است که نحوه نمونه برداری تاثیر مهمی در نتایج حاصل برای ارئه توصیه های کارشناسی دارد.
اهمیت آزمون خاک
عوامل متعددی مثل یکپارچه سازی اراضی، اصلاح روش آبیاری، استفاده از بذرهای اصلاح شده، کنترل آفات، بیماری ها و مکانیزاسیون کشاورزی سهم قابل توجهی در افزایش تولید دارد، مصرف بهینه کود در این مجموعه از مهم ترین عوامل افزایش عملکرد و ارتقاء سطح سلامت جامعه می باشد و آزمون خاک از ساده ترین راه های ارزیابی حاصلخیزی خاک می باشد.
اهداف آزمون خاک
- تشخیص کمبود عناصر غذایی در خاک و توصیه کودی لازم بر اساس نتایج آزمون خاک
- تناسب اراضی و تغییر کاربری
- تعیین نقاطی که در اثر مصرف بی رویه کود شیمیایی، فاضلاب و فضولات در خاک سبب ایجاد مسمومیت عناصر در گیاه، حیوان و یا انسان می شود
- تعیین نقاطی که خاک آن ها از نظر برخی عناصر به حد سمیت رسیده و باید از مصرف بیش از حد عناصر در آن ها خودداری کرد
نمونه برداری از خاک
یکی از مهم ترین عواملی که ما را در رسیدن به هدف افزایش عملکرد در واحد سطح کمک می کند شناخت همه جانبه خاک می باشد. جهت اطلاع از وضعیت خاک از نظر بافت، حاصلخیزی، میزان عناصر غذایی مورد نیاز، روش مناسب آبیاری و … بایستی با انجام نمونه برداری از خاک و استفاده از نتایج آزمایشگاهی آن مدیریت مناسبی در نظر گرفت.نتایج تجزیه خاک اطلاعات مفیدی در مورد pHخاک، ظرفیت تبادل کاتیونی خاک، شوری خاک و وضعیت عناصر غذایی خاک در اختیار ما قرار می دهد. نمونه برداری صحیح از خاک به عنوان پایه شناخت وضعیت خاک مزرعه و باغ مورد توجه قرار می گیرد و چنانچه به طرز صحیح نمونه برداری دقت نشود به نتایج واقعی در خصوص خاک مورد نظر نمی توان دست پیدا کرد.
اگر باغ زراعی شما دارای خاک مناسبی نمیباشد میتوانید با خرید ترکیب اصلاح کننده خاک کیفیت خاک زمین خود را افزایش دهید تا بازدهی محصولات افزایش پیدا کند.
اهمیت نمونه برداری از خاک
اولین قدم در ارزیابی حاصلخیزی خاک و ارائه توصیه کودی نمونه برداری از خاک می باشد و دقت در نمونه برداری از مهم ترین و اصلی ترین مباحث آزمون خاک است به عبارت دیگر باید نمونه ای خوب و واقعی برداشت شود تا بتوان توصیه ای مطلوب ارائه نمود. در صورت تهیه نمونه های نامناسب انجام بقیه ی مراحل کاری بیهوده بوده، پس رعایت مبانی نمونه برداری بسیار ضروری می باشد.
طرز نمونه برداری
- زمین مورد نظر را جهت نمونه برداری به قطعات یکنواخت از لحاظ بافت، رنگ، شیب، میزان فرسایش، کشت سال های قبل، تناوب نوع محصول و … تقسیم بندی شود.
- هر نمونه آزمایشگاهی با توجه به وضعیت زمین و تناوب زراعی حداکثر از 10 تا 15 هکتار تهیه می شود و برای مساحت های بیش تر به همان نسبت تعداد نمونه های بیش تر باید برداشته شود.
- عمق نمونه برداری به نوع محصول، میزان رشد، و عمق ریشه بستگی دارد و در باغات پسته از عمق های 0 تا 30، 30 تا 60 و 60 تا 90 نمونه گیری انجام می شود.
- در زمین مورد نظر می توان نقاطی به حالت زیگزاگی انتخاب و از آن ها نمونه برداری کرد.
نکاتی که در هنگام نمونه برداری باید رعایت شود:
- برای حصول نتیجه بهتر سطحی، سطحی که از آن نمونه برداشته می شود باید از خرده سنگ، آشغال، تکه های چوب، علف های هرزو یا ریشه محصولات مختلف عاری باشد
- وسایل نمونه برداری نباید به کودهای آلی و شیمیایی آغشته باشند
- قبل از نمونه برداری باید مطمئن شد که سطح خاک آغشته به کودهای حیوانی، شیمیایی و یا بقایای گیاهی نباشد.
- از برداشتن نمونه از مکان هایی نظیر راه آب ها، توده های قدیمی و پوسیده کاه، کناره دیوارها و یا پرچین ها خودداری شود
- نمونه مرکب خاک قبل از انتقال به آزمایشگاه باید داخل یک کیسه پلاستیکی یا کاغذی ریخته شده و مشخصات آن روی دو اتیکت نوشته شده و یکی را داخل پاکت گذاشته و دیگری روی پاکت چسبانده شود و زمان نمونه برداری، نام نمونه بردار، محل نمونه برداری و نوع محصول روی آن نوشته شود
وسایل مورد نیاز برای نمونه برداری خاک
- مته نمونه برداری چرخشی( در صورت در دسترس نبودن می توان از بیل یا بیلچه استفاده کرد)
- سطل پلاستیکی بزرگ
- پاکت پلاستیکی نمونه برداری
- برچسب بزرگ
نحوه آماده سازی نمونه خاک جهت ارسال به آزمایشگاه
- بعد از نمونه برداری حدود 1 تا 1.5 کیلوگرم از نمونه خاک مرکب انتخاب و در هوای آزاد روی سطح تمیز خشک شود
- بعد از خشک شدن خاک آن را داخل یک کیسه پلاستیکی تمیز و خشک و یا پاکت کاغذی ریخته و با نصب بر چسب مشخصات روی آن نمونه را به آزمایشگاه ارسال ارسال کرد
- همراه نمونه خاک مشخصات کامل آن شامل عمق، تاریخ، محل، شماره، نام صاحب نمونه، کشت سال قبل و … باید مشخص شود.
روش نمونه برداری از خاک باغ
نمونه برداشته شده از یک قطعه باغ باید به گونه ای باشد که بتوان آن را نماینده کل باغ دانست. اگر مساحت باغ بیش از 2 هکتار و یا خاک باغ یکنواخت نباشد ابتدا باید باغ را به قطعات کمتر از 2 هکتار و قطعات یکنواخت تقسیم کرد . عواملی که باعث عدم یکنواختی قطعات باغ می شود عبارتند از رنگ خاک، سبکی و سنگینی خاک، نوع درخت، سن درخت، شیب زیاد و …پس باید از هر قطعه به طور جداگانه نمونه برداری کرد.
نمونه برداری از خاک باغات پسته در شرایط شور
شوری خاک در یک باغ پسته می تواند به طور قابل ملاحظه ای متغیر باشد، بنابراین باید حداقل یک نمونه خاک مرکب برای اعماق مختلف در هر منطقه در مورد باغ هایی که دارای یک نوع خاک مشابه هستند گرفته شود. برای مزارع خیلی یکنواخت حداقل یک نمونه ترکیبی به ازاء هر 10 تا 15 هکتار نیاز است. ابتدا باید یک چاله به عمق حدود 2 متر در خاک حفر نمود تا ارزیابی چشمی از وضعیت زهکشی خاک و وجود لایه های سخت در خاک مانع آبشویی در خاک می شوند انجام شود. سپس در صورت یکنواخت بودن خاک از 6 تا 12 نقطه تا عمق 120 سانتی متر نمونه برداری از عمق های مختلف مثلا 0 تا 30، 30 تا 60، 60 تا 90 و 90 تا 120 سانتی متری برداشته و نمونه های مربوط به هر عمق را با هم مخلوط می کنیم در نتیجه 4 نمونه خاک برای منطقه مورد مطالعه خواهیم داشت. بعد از کشت درختان باید حداقل هر چند سال یکبار در یک زمان مشخص و یکسان نمونه خاک گرفته شود تا ارزیابی از وضعیت شوری خاک و در صورت لزوم مدیریت مواد اصلاح کننده انجام شود.
بسته به روش آبیاری محل نمونه برداری متفاوت خواهد بود. در شرایط غرقابی باید نمونه برداری در فاصله 1.5 تا 3 متری از ردیف های درخت کاری شده باشد. در آبیاری تحت فشار باید نمونه از نزدیکی قطره چکان ها انجام برداشته شود به نحوی که دو سوم نمونه ترکیبی مربوط به مرکز محل خیس شدن و یک سوم مربوط به حاشیه ها و اطراف محل خیس شدن خاک باشد به این دلیل که نمک ها تمایل دارند در حاشیه ها تجمع پیدا کنند. بسته به بافت خاک توزیع شوری در خاک متفاوت خواهد بود. در خاک های لوم شنی نسبت به خاک های لوم سیلتی و لوم رسی میزان شوری کمتر می باشد زیرا؛ خاک های لوم شنی نفوذپذیری بیشتری داشته و آبشویی در این خاک ها بهتر انجام می شود.
تشخیص وضعیت تغذیه ای باغات پسته از طریق تجزیه خاک
تجزیه خاک اطلاعاتی را در مورد سطوح عناصر غذایی قابل دسترس در اختیار می گذارد. علاوه بر این شرایط خاک نظیر پ هاش، ظرفیت تبادل کاتیونی، و شوری که ممکن است جهت تعیین علت کمبودها مفید باشد را برای ما روشن می سازد. تجزیه خاک قبل از احداث باغ وضعیت محل را برای ما روشن کرده و نیازهای اصلاحی مورد نیاز خاک را مشخص می سازد.تجزیه خاک علاوه بر اینکه ما را در مشخص کردن اثر کوددهی و مدیریت آبیاری کمک می کند باعث جلوگیری از احداث باغ جدید در زمین های فقیر از مواد غذایی می گردد. تجزیه خاک موقعی ارزشمند تر خواهد بود که همراه با رویت وضعیت ظاهری درختان و نیز تجزیه بافت گیاهی بررسی گردد. بنابراین تجزیه خاک معمولا بعد از احساس کمبود مواد غذایی با توجه به علائم برگی و تجزیه بافت گیاه توصیه می گردد.
جمع آوری نمونه های خاک باید طوری باشد که معرف وضعیت کل باغ باشد. تجزیه خاک علاوه بر شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک اطلاعاتی را در مورد مقدار عناصر غذایی موجود و قابل استفاده خاک در اختیار می گذارد و جهت مشخص کردن و تفسیر علت کمبودها در گیاه مفید خواهد بود.
